Historia Gminy Dynów
Z badań archeologicznych…
Tereny objęte granicami Gminy Dynów zamieszkane były przez człowieka od bardzo dawnych czasów. Świadczy o tym krzemienny trzoneczkowaty grocik strzały do łuku odkopany w Bachórzu. Według archeologów pochodzi on z X – IX tysiąclecia p.n.e. i świadczą o przebywaniu w tym regionie łowców związanych z tzw. kulturą mazowszańską. Znacznie więcej znalezisk archeologicznych datowanych jest na okres młodszej epoki kamienia – neolitu – lata 4500 -1800 p.n.e. W Bachórzu znaleziono wyroby ze szkliwa wulkanicznego, w Harcie Dolnej kamienne toporki. Wyraźny rozwój osadnictwa przypada na XII – V wiek p.n.e. Najbardziej urodzajne ziemie w dorzeczu dolnego i środkowego Sanu zasiedlane były przez osadników z tzw. grupy tarnobrzeskiej, jednego z odłamów wielkiej kultury łużyckiej. Ślady świadczące o istnieniu w tym rejonie osad odkopano w Harcie Dolnej, Bachorzu – Chodorówce i Pawłokomie – Radanówkach. Największe cmentarzysko z tego okresu odkopano w Bachórzu. Liczyło ono ponad 1000 grobów zawierających w przeważającej części popielnice z przepalonymi kośćmi nakryte misą. Natrafiono tu również na naczynia gliniane takie jak: garnki, misy, kubki oraz nieliczne ozdoby i części strojów wykonanych z brązu. Antropologowie na podstawie przeprowadzonych badań ustalili, że średnia życia w tym okresie wynosiła nie całe 23 lata. Na tak niską średnią życia zasadniczy wpływ miała bardzo duża umieralność wśród dzieci. W okresie od IV wieku p.n.e. do I wieku n.e. na terenie obecnej gminy Dynów pojawili się przedstawiciele Celtów, którzy wspólnie z miejscową ludnością uprawiali urodzajne ziemie w dorzeczu Sanu. W Bachórzu odkopano szczątki naczyń grafitowych, fragmenty toczonego na kole naczynia ozdobionego wygładzonymi liniami oraz naczynia z ornamentowymi odciskami półksiężycowatego stempelka. W okresie wpływów rzymskich przypadających na początek nowej ery (I – IV wiek n.e.) ziemie te znalazły się pod wpływem tzw. kultury przeworskiej. Pochodzą z tych czasów, odkopane w Bachórzu, trzy półziemianki w kształcie prostokąta z reliktami konstrukcji słupowej. Mieszkańcy opisywanych terenów mieli również kontakty z Cesarstwem Rzymskim. Świadczą o tym liczne przedmioty wykopane. Między innymi odnaleziono: toczoną na kole ceramikę, tzw. ceramikę siwą oraz monety rzymskie. W okresie wędrówki ludów w wyniku agresji ze strony koczowniczych Hunów nastąpił zanik kultury przeworskiej. Ponowny rozwój osadnictwa nastąpił na przełomie VI i VII wieku n.e. Potwierdza to odkopana w Bachorzu osada na terenie, której zbadanych zostało dziewięć chat półziemiankowych. Mają one kształt zbliżony do kwadratu o bokach 4 na 4 metry. Przeważnie od strony północnej ustawiony był kamienny piec. Wewnątrz domostw znaleziono szczątki ceramiki oraz całe naczynia. Natrafiono również na część kamienia żarnowego oraz półwytwór bursztynowego paciorka. Dalszy, intensywny rozwój osadnictwa nastąpił w okresie VII-IX wiek n.e. W Bachorzu odkopano osiemdziesiąt jam osadowych zawierających miedzy innymi żelazne noże, okucia łopat, półkoski, a także obtaczane na kole garncarskim naczynia gliniane zdobione grzebykowatyrni liniami. Trudno jest jednoznacznie określić przynależność plemienną mieszkańców tych ziem.
Michał Parczewski w książce “Dynów – studia z dziejów miasta” pisze: “…najlepiej uzasadnione wydają się być poglądy lokalizujące tu siedziby Lędzian. Najprawdopodobniej wśród miejscowej ludności nie istniało jeszcze wówczas poczucie wschodnio – czy też zachodniosło-wiańskiej tożsamości etnicznej.”